چالش قرینه سیاق در تفسیر قرآن

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه مازندران

2 عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران

10.22080/qhs.2023.21636.1132

چکیده

سیاق یکی از قرینه های درون متنی مهم در تفسیر قرآن کریم به شمار می آید و همواره کارگشای مفسران در طول تاریخ تفسیر بوده است. اما افراط در بهره گیری از این قرینه و قرار ندادن قواعد و مبانی ویژه برای بهره گیری از آن در تفسیر، باعث چالش های اساسی چون: برداشت ها و تلقی های تفسیری متفاوت از یک آیه در موارد مشابه، فراگیر نبودن بهره گیری از سیاق برای همه آیات، تحمیل دیدگاه مفسر بر قرآن و تردید در روایات شأن نزول، در تفسیر شده است. بهره گیری از سیاق آن چنان کارایی لازم را ندارد که بتوان به عنوان یک قاعده در تفسیر همه آیات از آن بهره برد؛ مفسر تنها می تواند به عنوان یک قرینه از آن در تأیید دیدگاه تفسیری خود استفاده نماید. اگرچه همین مورد هم در همه آیات کاربرد ندارد. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به این موضوع می پردازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


إبن فارس، ابوالحسین احمد (1414)، الصاحبی، تحقیق عمر فاروق الطبّاع، بیروت: مکتبة المعارف.
ابن‌ عطیه، عبدالحق بن غالب (1422)، المحرر الوجیزفی تفسیر الکتاب العزیز، بیروت: دارالکتب العلمیة.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1405)، لسان العرب، بیروت، دار صادر.
آلوسی، سیدمحمود (1415)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیة.
بابایی، علی اکبر (1381)، مکاتب تفسیری، مکتب روایی محض و تفاسیر روایی محض، تهران: پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
پور حسن، قاسم (1383)، سیاق در قرآن، فصلنامه پیام جاویدان، سازمان اوقاف و امور خیریه، شماره7، صص30-47.
تابان، جعفر (1387)، نقش سیاق در تفسیر قرآن. فصلنامه انسان‌پژوهی دینی، دوره پنجم، شماره 15، صص99-118.
جعفری، یعقوب (1386)، دلالت سیاق و نقش آن در فهم آیات قرآن، فصلنامه ترجمان وحی، شماره 22، صص62-77).
جوادی آملی، عبدالله (بیتا)، تفسیرتسنیم، قم: مرکز نشر اسراء.
جوهری، اسماعیل بن عماد (1407)، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت: دار العلم للملایین.
حبیب‌نژاد، سید احمد (1399)، نقد و بررسی قاعده بودن سیاق در پرتو تفاسیر قران کریم، فصلنامه پژوهش‌های تفسیر تطبیقی، دوره شش، شماره 12، صص135-162.
خویی، ابوالقاسم (1382)، بیان در مسائل قرآن، ترجمۀ محمدصادق نجمی و دیگران، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم دارالشامیة.
رشیدرضا، محمد (بی‌تا)، تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار، بیروت: دارالمعرفه.
رضایی اصفهانی، محمدعلی (1390ش)، درس­نامۀ مبانی و قواعد تفسیر، قم، مرکز بین­المللی ترجمه و نشر المصطفی.
زمخشری، محمد (1407)، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتب العربی.
سید قطب، ابراهیم بن شاذلی (1412)، فی ظلال القرآن، بیروت: دارالشروق.
سیوطی، جلال الدین (1363)، الاتقان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، تهران: امیرکبیر.
................................. (1404)، درالمنثور فی تفسیر المأثور، قم: کتاب­خانۀ آیت الله مرعشی نجفی.
شاکر، محمدکاظم (1385)، آشنایی با علوم قرآنی، قم: دانشکده مجازی علوم حدیث.
طالقانی، سید محمود (1362)، پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار.
طباطبایی، محمدحسین (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طباطبایی، محمدحسین (1374)، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
.................................... (1361)، قرآن در اسلام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
...................................... (1372)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طبری، محمدبن جریر (1412)، جامع البیان فی تفسیرالقرآن، بیروت: دارالمعرفة.
................................... (1421)، جامع البیان عی تاویل آی القرآن، مصحح علی عاشور، بیروت: دار احیا التراث العربیة.
طریحی، فخرالدین(1375)، مجمع البحرین. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
طوسی، محمدبن حسن (بی‌تا)، التبیان فی تفسیرالقرآن، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
..................................... (1363)، الاستبصار فیما اختلف من الاخبار، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
عبده، شیخ محمد (1367)، تفسیرالقرآن الحکیم، مصر: دارالمنار.
علی نژاد، حجت و جواد فرامرزی (1396)، میزان سیاق در تفسیرالمیزان، دوفصل­نامۀ تفسیرپژوهی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، سال چهارم، شمارۀ هفت: 122-103.
فخر رازی، محمدبن عمر (بی‌تا)، مفاتیح الغیب، بیروت: داراحیا التراث العربیة.
فضل الله، سیدمحمدحسین (1419)، تفسیر من وحی القرآن، بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر.
کلینی، محمدبن یعقوب (1389)، الکافی، تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
میبدی، محمدفاکر (1386)، قواعدالتفسیر لدی الشیعه والسنة، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب.
واحدی، علی بن احمد (1411)، اسباب نزول القرآن، بیروت: دارالکتب العلمیة.