جایگاه سنت و روایات در فهم قرآن از منظر جریان‌های تدبر در قرآن در ایران پس از انقلاب اسلامی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده الهیات دانشگاه مازندران گروه علوم قرآن و حدیث

2 گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

10.22080/qhs.2023.24047.1151

چکیده

رویکرد اندیشمندان مسلمان، در قرون گذشته پیرامون جایگاه روایات در فهم قرآن طیفی گسترده است که یک سر آن قائلان به بی‌نیازی مطلق فهم قرآن از روایات‌اند و سر دیگر آن کسانی هستند که قرآن را جز از طریق سخن معصومان (علیهم‌السلام) قابل فهم نمی‌دانند. در این میان توجه به دیدگاه جریان‌های فرهنگی-اجتماعی معاصر فعال در ایران که در حوزه تدبر در قرآن و فهم آن فعال هستند و در قالب موسسات آموزشی، مبانی و روش‌های ویژه‌ خود را به جامعه عرضه می‌کنند، ضروری به نظر می‌رسد. در این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی با بررسی آثار مکتوب و مصاحبه با برخی اساتید سه جریان «محمدحسین الهی‌زاده»، «احمدرضا اخوت» و «محمدعلی لسانی فشارکی» روشن شد که این سه جریان با تفکیک مراتب فهم قرآن، به دو ساحت «تدبر» و «تفسیر»، نقشی متفاوت برای روایات در هر یک از این مراتب تعریف می‌کنند؛ به نحوی که تدبر در قرآن را کاملا مستقل از روایات دانسته و تنها نقشی کمکی برای روایات در این حوزه می‌شناسند اما تفسیر و تبیین قرآن را اساسا بر عهده معصومان (علیهم‌السلام) دانسته و به شرط تعلم از آنان، برای علما و مجتهدین جایز می‌دانند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
اخوت، احمدرضا و جمعی از مؤلفان (بی‌تا)، مقدمات تدبر در قرآن، تهران: مدرسۀ دانشجویی قرآن و عترت- چاپ داخلی (غیر رسمی).
اخوت، احمدرضا (1392)، آموزش روش‌های تدبر در قرآن- روش‌های تدبر با روایات و ادعیه، تهران: انتشارات قرآن و اهل بیت نبوت علیهم السلام.
الهی­زاده، محمدحسین (1394)، تدّبر در قرآن (از سوره ناس تا سوره نبا)، چاپ چهارم، مشهد: مؤسسۀ تدبر در قرآن و سیره.
برزگر، محمد و محمود واعظی (1395)، «بازشناسی جایگاه سنت در مکتب تفسیری قرآن به قرآن بر اساس تفاوت دو مرحلۀ تدبر و تبیین (تفسیر)»، دوفصل­نامۀ تخصصی علوم قرآن و تفسیر معارج، شمارۀ 2: 129-111.
برزگر، محمد و عبدالهادی فقهی‌زاده (1396)، «جعل و تحریف در اخبار سبب نزول سورۀ تحریم»، دوفصل­نامۀ علمی- پژوهشی حدیث پژوهی، شمارۀ 17 :102-85.
حبیبی، علی (1399)، «جریان‌شناسی تدبر در قرآن در ایران پس از انقلاب اسلامی»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
خسرو پناه، عبدالحسین (1389)، جریانشناسی فکری ایران معاصر، چاپ دوم، قم: مؤسسۀ فرهنگی حکمت نوین اسلامی.
خمینی، روح الله الموسوی (1394)، آداب الصلوه، چاپ بیست و دوم، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1353)، قرآن در اسلام، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
کلینی، محمد بن یعقوب (1407)، کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
لسانی فشارکی، محمدعلی (1388)، «الاتجاه الأثری فی المیزان، دراسهْ خاطفهْ جامعهْ»، فصل­نامۀ فدک، شمارۀ 1: 136-125.
لسانی فشارکی، محمد علی (1391)، روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم، چاپ اول، قم: بوستان کتاب.
لسانی فشارکی، محمد علی (1397)، روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم، چاپ ششم، قم: بوستان کتاب.
مجلسی، محمدباقر (1403)، بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
مرادی زنجانی، حسین (1398)، روشها و شیوههای تدبر در قرآن، چاپ اول، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
مصاحبه با احمدرضا اخوت، تهران، 10/03/1399
مصاحبه با حسین مرادی زنجانی، تهران، 11/03/1399