رهیافت زیبائی شناسی معطوف به مبادئ عالیه قرآن کریم

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

گروه معارف اسلامی و دروس عمومی دانشگاه هنر اصفهان

10.22080/qhs.2023.23909.1145

چکیده

پیشینه زیبا شناسی به عنوان مقوله ای که پیوسته دغدغه بشر بوده ،به روزگاران قدیم بر می گردد تا آن جا که به عقیده برخی دریونان و هند وبرخی تمدن های دیگر باید به جستجوی ریشه های این موضوع پرداخت.تلاش برای یافتن آن چه در هنر وروانشناسی سبب انبساط خاطر بشر و عامل احساس بهجت درونی و باطنی وی می گردد، پرداختن به مقوله زیبائی شناسی را حائز اهمیت ساخته و می سازد.
فرضیه این نوشتار در پاسخ به این پرسش که "عامل موثر درتحریک عقل و گرایش انسان نسبت به قرآن کریم و تلقی آن به مثابه امری زیبا چیست"؟ این است که نظر به هدایت و جلب توجه کُنه وجود مخاطب به پیام های الهی و معنوی دراین کتاب مقدس که مانع از تعریف زیبایی و هنردر قالب های محدود مادی می شود و نیز برخلاف ماهیت دنیوی ونیست انگارانه "هنر"دردنیای غرب که شان قوه خیال را به محسوس واموردانی فرو می کاهد،قوه خیال دربازشناسی قرآن اززیبائی که مبدا آفرینش هنری شمرده می شود، به مبادئ عالیه وناظر به قلب،راجع است.یافته های این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته نشان می دهد که نشات گرفتن زیبائی آیات الهی از حقیقت و جوهر معنوی (ونه زمینی)با هدف یادآوری حُسن همه مظاهر خلقت به دلیل اثر و نشانه خدا بودن،مبادئی برای حرکت به سوی تعالی و رستگاری فرا روی مخاطبان خود می گشاید که جز از رهگذر تعقل، با ابزارهای متداول در شناسائی زیبائی های زمینی قابل درک و فهم نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


-قرآن کریم
-ابن عطیه، عبدالحق بن غالب (1422ق)، المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق عبدالسلام عبدالشافی محمد، بیروت: دارالکتب العلمیه.
احمد پناه، مصطفی؛ قاسمی، لیلا و کتایون فلاحی (1398)، «شرح و بررسی تناسب تصویری از جلوه‌های زیبایی‌شناسی قرآن کریم»، فصلنامة مطالعات قرآنی، دورة 10، شمارة 39 - شمارة پیاپی 39، پائیز: 286-271.
-اخوان ثالث، مهدی (1379)، از این اوستا:م جموعه شعر 1339 تا 1344، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات مروارید.
الخولی، امین (1961م)، مناهج تجدید فی النحو و البلاغه و التفسیر و الادب، بیروت: دار المعرفه.
ایازی، سید محمدعلی (1381)، چهرة پیوسته قرآن، قم: هستی‌نما.
ایازی، سید محمدعلی (1383)، قرآن، اثری جاویدان، رشت: کتاب مبین.
بازرگان، عبدالعلی (1389)، ‌متدولوژی تدبّر در قرآن، ‌تهران: ‌شرکت سهامی انتشار.
باستانی، محمود (1371)، اسلام و هنر، ترجمة حسین صابری، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
بدوی، احمد احمد (2005)، مِن بلاغة القرآن، القاهرة: دار نهضة مصرللطبع و النشر.
بلخاری قهی، حسن (1396)، «مفهوم زیبایی و مبانی زیباییشناسی در قرآن»، فصلنامة هنرهای زیبا- هنرهای تجسمی، دورة 22، شمارة 4: 14-5.
-پارسا، فروغ و عاطفه کرمی (1398)، «مطالعة تطبیقی برخی وجوه زیبایی‌شناسی سورة مریم از دیدگاه زمخشری و سید قطب»، پژوهشنامة الهیات و علوم اسلامی، دورة 7، شمارة 2 - شمارة پیاپی 14، بهار و تابستان: 166-151.
 
-جعفری، محمدتقی (1381)، هنر و زیبایی از دیدگاه اسلام، تهران: مؤسسة تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
-حافظ شیرازی، خواجه شمسالدین محمد (1399)، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات ققنوس.
[امام] خمینی، سید روح‌الله (1394)، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-زغلول سلام، محمد (1387ه.ق)، ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، للرمانی و خطابی و عبد القاهر الجرجانی، تحقیق و تعلیق: محمد خلف الله، مصر: دار المعارف.
سیدی، سیدحسین و حسن خلف (1392)، تحلیل زیباییشناختی تصویرهای هنری در قرآن (مطالعة موردی سورة فصّلت)، فصلنامة پژوهشهای ادبی-قرآنی، سال اول، شمارة دوم، تابستان: 142-117.
-سید قطب، بن ابراهیم شاذلی (1367)، آفرینش هنری در قرآن، ترجمة محمد مهدی فولادوند، تهران: بنیاد قرآن.
-شبستری، محمود بن عبدالکریم (1393)، گلشن راز، چاپ چهارم، تهران: نشر ایران یاران.   
-شیرازی، علی اصغر و محمد سرسنگی (1394)، مجموعه مقالات همایش پژوهشی قرآن کریم و هنر، تهران: نشر مطالعات بینا رشتهای.
طباطبایی محمد حسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر قرآن، بیروت: مؤسسة اعلمی.
قائمی نیا، علیرضا و مهدی امینی (1393)، «تبیین زیبایی به عنوان مفهوم ثانی فلسفی از دیدگاه علامه طباطبایی»، فصلنامة ذهن، شمارة 58،: 100-81.
-کانت، ایمانوئل (1381)، نقد قوة حکم، ترجمة عبدالکریم رشیدیان، چاپ سوم، تهران: نشر نی.
کروچه، بندتو (1339)، کلیات زیباشناسی، ترجمة فؤاد روحانی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-لطفی، محمدحسین (1392)، «از معلمی تا سلوک هنری»، مجلة رشد آموزش هنر، شمارة 33، بهار: 9-3.
مجلسی، محمدباقر (1393)، بحارالانوار، تهران: انتشارات اسلامیه.
-مددپور، محمد (1387)، تجلیات حکمت معنوی در هنر اسلامی، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
مطهری، مرتضی (1390)، فلسفة اخلاق، تهران: انتشارات صدرا.
-مطهری، مرتضی (1389)، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران: انتشارات صدرا.
موسوی لر، اشرفالسادات و سپیده یاقوتی (1393)، «زیباییشناسی کلام وحیانی قرآن کریم»، فصلنامة جلوة هنر، شمارة 12، پائیز و تابستان: 18-5. 
-مولائی نیا، عزت الله (1383)، اسالیب بیانی قرآن کریم(پژوهشی پیرامون جملههای معترضه در قرآن کریم)، تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
-میبدی، رشیدالدین (1361)، کشف الاسرار وعده الابرار، تصحیح علی اصغر حکمت، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-میر فندرسکی، ابولقاسم میرزا بزرگ (1391)، دیوان اشعار میرفندرسکی، تهران: نشر همای رحمت.
وزیری، علی نقی (1339)، زیباشناسی در هنر و طبیعت، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.