انسجام درونی سوره حجرات در تبیین رعایت حریم خصوصی بر مبنای تحلیل محتوای مضمونی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 پزوهشگر پسادکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء(س)

2 علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء تهران

10.22080/qhs.2023.24082.1152

چکیده

یکی از مهمترین مؤلفه‌های سبک زندگی دینی در حوزه ارتباطات انسان‌ها با یکدیگر، رعایت حریم خصوصی است که عامل مهم در سلامت اجتماعی و امنیت روانی افراد محسوب می‌شود. مراعات این فضیلت اخلاقی از ظرافت ویژه‌ای برخوردار است و اجرای آن مستند به منابع دینی است. سوره حجرات به عنوان یکی از سوره‌های قرآنی با بیان این مسئله، الگوی سبک زندگی دینی مسلمانان را ارتقاء بخشیده و ثمره خویشتن‌داری را برای فرد به ارمغان خواهد ‌آورد. در این پژوهش مقوله رعایت حریم خصوصی در سوره حجرات براساس تحلیل محتوای مضمونی مورد واکاوی قرار گرفته است با این هدف که به شناسایی مؤلفه‌ها و شاخصه‌های رعایت حریم خصوصی به عنوان یکی از ابعاد سبک زندگی اسلامی در سوره حجرات بپردازد و انسجام درونی این سوره را در این باره نشان دهد. تحلیل این مضامین و مؤلفه‌ها در سوره حجرات نشان می‌دهد که رعایت حریم خصوصی و حرمت تجسس به ویژه در حوزه اجتماع اهمیّت زیادی دارد و به منظور ساخت یک مدل در صیانت از حریم خصوصی، سه مؤلفه مبانی، مقدمات و الزامات را باید تبیین و تدقیق کرد. ثمره تخلّق به این ارزش اخلاقی، خویشتن‌داری برای فرد معرفی شده است که جایگاه منیع این خصیصه اخلاقی منجر می‌گردد، فرد در سایر فضائل اخلاقی موفق باشد و به سبک زندگی اسلامی نائل آید. همچنین آیات سوره حجرات در موضوع رعایت حریم خصوصی ارتباط وثیق با یکدیگر دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم.
انصاری، باقر (1386)، حقوق حریم خصوصی، تهران: نشر سمت.
ایزوتسو، توشیهیکو (1360ش)، مفاهیم اخلاقی-دینی در قرآن، ترجمۀ فریدون بدره­ای، تهران: نشر قلم.
باردن، لورنس (1375ش)، تحلیل محتوا، ترجمۀ ملیحه آشتیانی و محمد یمنی دوزی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
-جانی­پور، محمد و مهدی لطفی (1394ش)، «نقش آیات اخلاقی قرآن کریم در تدوین نظام هدایت فردی و اجتماعی»، فصل­نامۀ علمی-پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهراء (س)، سال12، پیاپی26: 54-27.
چارلز، گلاک و رادنی استارک (1372ش)، «تعریف جامعه­شناختی از دین»، ترجمۀ حسین قاضیان، مجلۀ کیان، شمارۀ 17: 26-22.
حلّی، حسن بن یوسف (1387ش)، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی رضوی.
خمینی، روح الله (1394ش)، شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
رسولی، مهستی و زهرا امیرآتشانی (1390ش)، تحلیل محتوا با رویکرد کتب درسی، تهران: انتشارات جامعه­شناسان.
سروش، محمد (1393ش)، اصول حریم خصوصی بر اساس منابع اسلامی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
شرف الدین، حسین (1396ش)، ارزش­های اجتماعی از منظر قرآن کریم، چاپ اول، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
طباطبایی، محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
طبرسی، فضل بن حسن (1372ش)، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، چاپ سوم، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طریحی، فخرالدین (1375ش)، مجمع البحرین، چاپ سوم، تهران: کتاب­فروشی مرتضوی.
طیّب، عبدالحسین (1378ش)، أطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات اسلام.
عابدی جعفری و همکاران (1390ش)، «تحلیل مضمون و شبکۀ مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، اندیشۀ مدیریت راهبردی، سال 5، پیاپی10: 198-151.
قرشی، علی اکبر (1377ش)، تفسیر أحسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت.
کریپندورف، کلوس (1378ش)، مبانی روش­شناسی تحلیل محتوا، ترجمۀ هوشنگ نائینی، تهران: انتشارات روش.
کلینی، محمدبن یعقوب (1407ق)، الکافی، تهران: دالکتب الإسلامیه.
مجلسى، محمدباقر بن محمد تقى(1403ق)، بحارالأنوار الجامعه لدرر الأخبار الأئمه الأطهار، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏.
-مدرسی، محمدتقی (1419ق)، من هدی القرآن، تهران: دار محبی الحسین.
مطهری، مرتضی (1368ش)، ده گفتار، چاپ پنجم، تهران: صدرا.
------------ (1379ش)، مجموعه آثار، چاپ نهم، تهران: صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1374ش)، تفسیر نمونه،  تهران: ‏دار الکتب الإسلامیة.
 
Shostack. A. and Syverson.P,(2004), What price privacy, J. in Economics of Information Security, The Netherland, Kluwer.
https://www.irna.ir.