واکاوی رویکرد علامه طباطبایی به دو ویژگی مشترک یهود و تمدن غربی: اصالت حس و مادیگرایی

نوع مقاله : علمی-تخصصی

نویسندگان

1 وزارت علوم . دانشگاه تربیت مدرس تهران

2 دانشگاه تربیت مدرس

10.22080/qhs.2025.28759.1189

چکیده

یکی از ویژگی‌های مهم و بلکه بی‌بدیل تفسیر المیزان این است که در کنار تفسیر ترتیبی آیات مشتمل بر نوعی تفسیر موضوعی و نیز بحث‌های مختلف علمی، فلسفی، تاریخی، اجتماعی و اخلاقی است. در این پژوهش دیدگاه علامه طباطبائی دربارۀ اصالت حس و مادیگرایی به عنوان دو ویژگی مهم یهود، و اشتراک تمدن غربی با قوم یهود در این دو خصیصه واکاوی و تبیین شده است. علامه ضمن اشاره به بازتاب‌های این دو خصلت یهودیان در آیاتی از قرآن که حوادثی مانند تقاضای دیدن خدا از سوی بنی‌اسرائیل یا پرسش‌های عجیب آنها در ذبح گاو را حکایت کرده، وجود همین دو ویژگی در تمدن مادی امروز غرب را تبیین کرده است. همچنین علامه با نقد نظریه اصالت حس با ادله‌ای عقلی مانند این که مقدمات نظریۀ اصالت حس خود عقلی‌اند، تشخیص خطا در علوم حسی و عقلی بر عهدۀ عقل و قواعد عقلی است، نتایج کلی در هیچ علمی حتی علوم حسی مجرب نیست، نظریۀ قرآن دربارۀ راه‌های شناخت و معرفت و حوزه‌های هر کدام را نیز تبیین کرده‌ است. از نظر علامه حسگرایی و مادیگرایی در میان یهود باعث خصلت‌های ناپسندی مانند استنکاف و سرپیچی از فرامین الهی و در تمدن غربی باعث رواج خرافه‌های متعدد شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات